Σταύρος Γ. ΝΤΑΓΙΟΣ
Διδάκτωρ Ιστορίας ΑΠΘ


Η σοβιετο-αλβανική ρήξη, η οποία εκδηλώθηκε λόγω αμιγώς πολιτικών και ιδιοτελών ελατηρίων και όχι ιδεολογικών διαφορών (ο Ενβέρ Χότζα ήταν υποχρεωμένος να κηρύξει την αφοσίωσή τους στον σταλινισμό για την πολιτική και βιολογική του επιβίωση) ανέδειξε, συν τοις άλλοις, και τις αντοχές των ίδιων των λαών.
Ύστερα από τη βάια υπερφαλάγγιση του Μολότοφ στις αρχές του 1961, ο Χότζα οσφράνθηκε εγγύτερα το λεπίδι της καρατόμησης από τον κυρίαρχο του Κρεμλίνου και γι αυτό λάμβανε προστατευτικά μέτρα. Έτσι, η ρήξη δεν απετράπη, συνιστώντας την πρώτη βαθύτερη ρηγμάτωση στο ανατολικό στερέωμα, η οποία τσαλάκωσε ανεπανόρθωτα το πολιτικό κύρος του Χρουστσόφ.
Πέραν, όμως, τούτου η ρήξη έθεσε σε δοκιμασία και τις σχέσεις της Αλβανίας με τους γείτονές της. Σύμφωνα με απόρρητα αρχειακά τεκμήρια που αποχαρακτηρίσθηκαν πρόσφατα ο Χότζα, μέσω υπόγειων διαύλων, τηρούσε ενήμερους του δυτικούς για τις επικείμενες προθέσεις του. Μυστικοί Αμερικανοί πράκτορες τού διεμήνυσαν, μέσω της αλβανικής πρεσβείας στη Ρώμη, ότι σε περίπτωση που η κινεζική βοήθεια δεν έφθανε εγκαίρως στην Αλβανία, τότε υπήρχαν έτοιμα σιτηρά σε αποθήκες της Γαλλίας, αλλά όχι της Ελλάδος, της Ιταλίας και της Γιουγκοσλαβίας, χώρες οι οποίες αναλόγως προέβαλαν συμφέροντα στην Αλβανία.
Φυσικά, ούτε η Ελλάδα, ούτε η Ιταλία αλλά και ούτε η Γιουγκοσλαβία τολμούσαν να παραβιάσουν την εθνική κυριαρχία της Αλβανίας, δεδομένου ότι οι Αμερικανοί είχαν διακηρύξει σαφώς και αμετάβλητη την πολιτική τους για την τήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Αλβανίας, αλλά μιας Αλβανίας χωρίς τον Εμβέρ Χότζα.
Επειδή όμως οι γεωπολιτικές ισορροπίες ήταν ευαίσθητες, η Ουάσιγκτον συνιστούσε και στις υπόλοιπες δυτικές χώρες να τηρήσουν διακριτικές αποστάσεις από τις εξελίξεις. Μάλιστα, το State Department νουθετούσε τους δυτικούς διπλωμάτες ώστε οι χειρισμοί τους προς τα Τίρανα θα πρέπει να ενέχουν το στοιχείο της καλής θέλησης (evidence on his part). Προς στιγμήν, οι Αμερικανοί δεν επιθυμούσαν ούτε την πολιτική αλλοίωση της χώρας (συνεπαγόμενη μια άλλη ηγεσία φιλοσοβιετική και επάνοδο των σοβιετικών στρατιωτικών βάσεων στην Αλβανία) αλλά ούτε και την εδαφική της απαλλοτρίωση.
Τελικά, τον Φεβρουάριο του 1961 η Κίνα ανέλαβε να καλύψει τις άμεσες επισιτιστικές ανάγκες της Αλβανίας με αθρόες αγορές σίτου από Καναδά και Αυστραλία. Είναι αξιοσημείωτο να επισημανθεί ότι οι τεράστιες αυτές ποσότητες σίτου μεταφέρθηκαν από τον Καναδά και την Αυστραλία προς τους λιμένες της Αδριατικής με 270 ελληνικά εμπορικά πλοία. Δύσκολα θα πιστέψουμε ότι οι έλληνες πλοιοκτήτες αποσκοπούσαν μόνο στο εμπορικό κέρδος, αδιαφορώντας για την επισιτιστική κρίση που περνούσε η γειτονική τους χώρα. Και να σκεφτεί κανείς ότι την περίοδο αυτή οι δύο χώρες ήταν στο απόγειο της ψυχροπολεμικής έντασης. Φαίνεται, οι λαοί διατηρούν διαφορετικούς κώδικες συνεννόησης μεταξύ τους, αδιαφορώντας πολλές φορές για την πολιτική ωφέλεια και τα γεωπολιτικά παιχνίδια.